Trung Quốc phát hiện loại chủng virus mới ở dơi, có thể lây nhiễm cho người như Covid-19 

Một nhóm nghiên cứu tại Trung Quốc vừa công bố phát hiện chủng virus corona mới ở dơi, có khả năng lây truyền sang người thông qua cùng thụ thể với virus SARS-CoV-2 gây đại dịch COVID-19. 

Công trình nghiên cứu do GS. Shi Zhengli (Thạch Chính Lệ), chuyên gia virus học hàng đầu được mệnh danh là "Nữ hoàng Dơi", chủ trì tại Phòng thí nghiệm Quảng Châu. Nhóm nghiên cứu còn có sự tham gia của các nhà khoa học đến từ Viện Hàn lâm Khoa học Quảng Châu, Đại học Vũ Hán và Viện Virus học Vũ Hán. 

Theo công bố trên tạp chí Cell, virus corona mới thuộc dòng HKU5 được phát hiện lần đầu tiên trên loài dơi pipistrelle Nhật Bản tại Hồng Kông. Đáng chú ý, virus này thuộc phân chi merbecovirus - nhóm bao gồm cả tác nhân gây hội chứng hô hấp Trung Đông  (MERS). 

Kết quả nghiên cứu cho thấy chủng virus mới có khả năng gắn kết với thụ thể enzyme chuyển đổi angiotensin (ACE2) ở người - cũng chính là "cửa ngõ" mà SARS-CoV-2 sử dụng để xâm nhập tế bào. Các thí nghiệm trên mô hô hấp và ruột nhân tạo đã chứng minh khả năng lây nhiễm của virus vào tế bào người. 

Phát hiện này càng củng cố vai trò của loài dơi như ổ chứa tự nhiên của các loại coronavirus có nguy cơ lây sang người, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giám sát các mầm bệnh mới nổi từ động vật hoang dã. 

Theo nghiên cứu mới, nhóm khoa học gia cảnh báo nguy cơ lây lan cao của các virus Merbecovirus ở dơi sang người, có thể thông qua con đường trực tiếp hoặc qua vật chủ trung gian. Đặc biệt, HKU5-CoV-2 cho thấy khả năng liên kết không chỉ với thụ thể ACE2 ở người mà còn ở nhiều loài động vật khác - những vật chủ tiềm năng có thể trung chuyển virus sang người. 

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã đưa nhóm Merbecovirus  vào danh sách các tác nhân gây bệnh mới nổi cần giám sát để ứng phó với đại dịch. Nhóm này bao gồm bốn loài riêng biệt: virus corona MERS, hai loài phát hiện ở dơi và một loài ở nhím. 

Tuy nhiên, các phát hiện gần đây cho thấy những đánh giá khác nhau về mức độ nguy hiểm của virus. Đầu tháng này, nghiên cứu chung giữa Đại học Washington (Seattle) và Đại học Vũ Hán công bố trên tạp chí Cell cho thấy chủng HKU5 không thể liên kết "hiệu quả" với thụ thể ACE2 ở người, dù có khả năng gắn kết với thụ thể này ở dơi và một số động vật có vú khác. 

Ngược lại, nhóm nghiên cứu của GS. Shi phát hiện HKU5-CoV-2 có khả năng thích nghi tốt hơn với ACE2 của người so với dòng virus HKU5 thế hệ đầu, đồng thời có phạm vi vật chủ rộng hơn và tiềm năng lây nhiễm liên loài cao hơn. 

Tuy nhiên, các nhà khoa học cũng nhấn mạnh rằng hiệu quả lây nhiễm của virus này vẫn "thấp hơn đáng kể" so với SARS-CoV-2, và khuyến cáo không nên phóng đại nguy cơ virus xuất hiện trong cộng đồng người, dù cần duy trì giám sát chặt chẽ. 

Vào năm 2021, khi thế giới vẫn đang chống chọi với đại dịch COVID-19, GS. Shi Zhengli từ Viện Virus học Vũ Hán đã chính thức lên tiếng trước cộng đồng quốc tế. Bà kiên quyết bác bỏ các cáo buộc liên quan đến giả thuyết  cho rằng SARS-CoV-2 đã rò rỉ từ phòng thí nghiệm của viện. 

Trong nhiều cuộc phỏng vấn với truyền thông quốc tế, GS. Shi đã nhiều lần khẳng định về quy trình an toàn sinh học nghiêm ngặt được áp dụng tại viện. Bà nhấn mạnh rằng phòng thí nghiệm luôn tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế cao nhất trong việc nghiên cứu và bảo quản các mẫu virus. 

"Những cáo buộc này hoàn toàn thiếu căn cứ khoa học", GS. Shi từng tuyên bố, đồng thời bày tỏ sự thất vọng về việc công trình nghiên cứu khoa học của viện bị chính trị hóa trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị toàn cầu. 

Trong khi đó, tại quê nhà, bà được vinh danh như một anh hùng đã góp phần kiểm soát dịch bệnh và nghiên cứu các chủng virus có hại để ngăn chặn nguy cơ các đại dịch toàn cầu có thể xảy ra trong tương lai. 

Tham khảo South China Morning Post (SCMP), New York Times (NYT) 

>> Chuyên gia cảnh báo hiểm họa từ mầm bệnh gây ra đại dịch tiếp theo, nhiều bệnh chưa có vaccine