Chân dung Tiến sĩ Việt Nam được chủ nhân giải Nobel đánh giá là người ‘có giá trị đặc biệt’, từng nhiều lần làm nên ‘kỳ tích’ thế giới
Những nghiên cứu của ông không chỉ đóng góp vào tiến bộ khoa học mà còn giúp trong việc phát triển các hệ thống quang học tiên tiến.
Sinh ra tại Vinh, Nghệ An trong một gia đình có bố mẹ là giáo viên, tiến sĩ Trần Anh Minh sớm bộc lộ niềm đam mê toán học. Khi theo học tại Trường THPT chuyên Phan Bội Châu , ông giành giải ba và giải nhì trong kỳ thi học sinh giỏi quốc gia, đặt nền móng cho hành trình theo đuổi khoa học sau này. Được tuyển thẳng vào Đại học Bách khoa Hà Nội, TS Minh khi ấy lựa chọn chuyên ngành Điện tử viễn thông với mong muốn góp phần thúc đẩy ngành công nghiệp công nghệ cao tại Việt Nam.
Bước ngoặt đến khi ông nhận được học bổng MEXT của chính phủ Nhật Bản và đến học tập tại Đại học Tokyo. Trong năm cuối đại học, TS Trần Anh Minh có cơ hội nghiên cứu cùng giáo sư Motoichi Ohtsu, tìm lời giải cho bài toán "tỷ đô" về đi-ốt phát quang trên nền silicon (LED bước sóng khả kiến trên silicon). Nếu thành công, công nghệ này có thể truyền thông tin bằng ánh sáng ngay trên con chip silicon, giúp tăng tốc độ và giảm chi phí truyền tải dữ liệu. Ông Minh và giáo sư Ohtsu trở thành nhóm nghiên cứu đầu tiên trên thế giới tìm ra điều kiện giúp tấm silicon phát sáng trong bước sóng khả kiến. Thành tựu này giúp ông được Đại học Tokyo trao giải thưởng nghiên cứu xuất sắc.
Mong muốn đào sâu lĩnh vực quang tử và ứng dụng thực tế của công nghệ bán dẫn, TS Minh tìm kiếm cơ hội nghiên cứu tiến sĩ tại Mỹ. Ông đã từng gây ấn tượng với giáo sư John Bowers – chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực công nghệ tích hợp laser trên silicon tại Đại học California, Santa Barbara (UCSB). Tại đây, ông tham gia nhiều dự án do DARPA và Bộ Quốc phòng Mỹ tài trợ, nghiên cứu về mạch quang tử tích hợp, laser có độ nhiễu thấp và ống dẫn sóng hiệu suất cao.
Sự khác biệt trong tư duy tranh luận giữa Đông và Tây cùng rào cản ngôn ngữ ban đầu khiến ông Minh gặp không ít khó khăn. Tuy nhiên, ông dần thích nghi với tư duy phản biện, rèn luyện kỹ năng nghiên cứu và kiên trì thử nghiệm những công nghệ chế tạo phức tạp. Sau nhiều lần thất bại, TS Minh và nhóm nghiên cứu đã giải thành công bài toán tích hợp vật liệu III-V trên silicon để tạo ra nguồn phát laser có độ nhiễu thấp kỷ lục. Thành quả này được công bố trên các tạp chí khoa học danh tiếng như Science, Optica, IEEE Photonics Technology Letters và giúp ông nhận được lời mời làm việc từ Apple.
Tuy nhiên, năm 2018, TS Minh từ chối Apple để theo đuổi con đường khởi nghiệp. Ông đồng sáng lập Nexus Photonics, hợp tác cùng các chuyên gia người Việt và quốc tế nhằm phát triển công nghệ chip quang tích hợp tiên tiến. Với vai trò Phó Chủ tịch nghiên cứu, ông dẫn dắt nhóm phát triển công nghệ tích hợp vật liệu chủ động và thụ động trên một chip duy nhất, mở ra tiềm năng ứng dụng trong truyền dữ liệu, xe tự lái, công nghệ lượng tử và thực tế ảo. Các sản phẩm của Nexus liên tục thiết lập kỷ lục về độ nhiễu laser thấp và hiệu suất ống dẫn sóng cao, được công bố trên các tạp chí danh giá như Science và Nature.
Không chỉ là một nhà khoa học xuất sắc, ông Minh còn thể hiện bản lĩnh lãnh đạo khi Nexus Photonics đối mặt với khủng hoảng nội bộ, mất đi nhân sự quan trọng. Ông kiên trì nghiên cứu mô hình quản trị doanh nghiệp, điều chỉnh chiến lược để giúp công ty vượt qua giai đoạn khó khăn.
Năm 2022, ông Trần Quang Minh và nhóm nghiên cứu tại Nexus phát triển thành công công nghệ chip quang tích hợp GaAs trên silicon nitride, tối ưu hóa hệ thống quang học và tích hợp laser hiệu suất cao trên vi mạch. Công trình này được công bố trên Nature, thu hút sự quan tâm lớn từ cộng đồng khoa học và công nghiệp.
Giáo sư Shuji Nakamura, chủ nhân Giải Nobel Vật lý 2014 đánh giá TS Trần Quang Minh là người có "giá trị đặc biệt" trong lĩnh vực quang tử tại Mỹ. Những nghiên cứu của ông không chỉ đóng góp vào tiến bộ khoa học mà còn hỗ trợ Bộ Quốc phòng Mỹ trong việc phát triển các hệ thống quang học tiên tiến.
Ở tuổi 37, tiến sĩ Trần Anh Minh đã khẳng định vị thế là một trong những chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực chip quang tích hợp, với những đột phá khoa học mang tầm quốc tế.
Ảnh: Internet
Nguồn: Tổng hợp
