Hoàng đế cường quốc châu Á băng hà hơn 300 năm vẫn khiến hàng triệu người phẫn nộ vì lẽ gì?
Dù đã qua đời hơn 3 thế kỷ, vị hoàng đế Ấn Độ này vẫn đang gây chấn động trong chính trường quốc gia khi ông từng bị chỉ trích là một vị hôn quân đã đàn áp phụ nữ, phá hủy các đền thờ đạo Hindu và dính dáng nhiều tai tiếng khác.
Vị bạo chúa Ấn Độ đã băng hà hơn 300 năm vẫn đang khiến dư luận “dậy sóng”
Aurangzeb Alamgir (1618 – 1707), Hoàng đế thứ 6 của triều đại Mughal lừng danh, đã trở thành nhân vật trung tâm trong bối cảnh chính trị căng thẳng hiện tại của Ấn Độ . Ký ức về ông đang dẫn đến các cuộc bạo lực sắc tộc trên khắp đất nước đông dân nhất thế giới dù tính đến nay, vị Hoàng đế này đã băng hà được 318 năm.
Ông bị nhiều người chỉ trích là một bạo chúa đã đàn áp phụ nữ, phá hủy các đền thờ Hindu, ép buộc cải đạo và phát động chiến tranh chống lại các vị vua Hindu và Sikh.
Trong một quốc gia hiện gần như bị kiểm soát bởi các lực lượng dân tộc chủ nghĩa Hindu, những “tội ác” của Aurangzeb đã bị các chính trị gia cánh hữu khai thác, biến ông trở thành biểu tượng của “cái ác Hồi giáo” mà ký ức cần phải bị xóa bỏ.
Các cuộc đụng độ sắc tộc đã nổ ra tại thành phố Nagpur vào tháng trước, khi những người theo chủ nghĩa dân tộc Hindu cực đoan kêu gọi phá hủy lăng mộ của ông, nơi nằm cách đó khoảng 400km.
Dường như bị kích động bởi bộ phim Bollywood mới mô tả các cuộc chinh phạt tàn bạo của Aurangzeb chống lại một vị vua Hindu đáng kính, làn sóng bạo lực đã khiến hàng chục người bị thương và bị bắt, buộc chính quyền Nagpur phải áp đặt lệnh giới nghiêm.
Khi căng thẳng giữa hai cộng đồng tiếp tục gia tăng, nhiều người Hindu cánh hữu đang sử dụng tên tuổi Aurangzeb để làm nổi bật các bất công trong quá khứ đối với đức tin chiếm đa số của đất nước và điều này đang gây lo ngại cho 200 triệu người Hồi giáo tại Ấn Độ.
“Ngưỡng mộ và ghê tởm”
Triều đại Mughal là thời kỳ của những cuộc chinh phạt, tranh giành quyền lực đẫm máu, nhưng cũng là thời kỳ nở rộ của nghệ thuật, văn hóa và sự giao thoa tôn giáo – ít nhất là cho đến thời của Aurangzeb.
Triều đại này được thành lập bởi Babur vào năm 1526 và đạt đỉnh cao lãnh thổ khi trải dài từ Afghanistan đến Bangladesh, kết thúc vào năm 1857 khi người Anh lật đổ Hoàng đế cuối cùng Bahadur Shah II.
Những vị Hoàng đế nổi bật như Humayun, Akbar, Jahangir và Shah Jahan được biết đến với tinh thần khoan dung tôn giáo, có ảnh hưởng lớn đến văn hóa Ấn Độ và xây dựng nên những công trình biểu tượng như Taj Mahal và Pháo đài Đỏ ở Delhi.
Tuy nhiên, giữa những nhân vật được đánh giá là khoan dung đó, Aurangzeb lại bị xem là một kẻ cuồng tín tôn giáo – một nhân vật phức tạp.
>> Thép Ấn Độ, Trung Quốc tràn vào, Chủ tịch Trần Đình Long nói Hòa Phát (HPG) vẫn bán sạch HRC
“Aurangzeb gợi lên cả sự ngưỡng mộ lẫn ghê tởm ngay từ thời điểm ông lên ngôi”, theo Abhishek Kaicker, nhà sử học về Nam Á tại Đại học UC Berkeley.
“Aurangzeb bị ghê tởm vì cách ông đoạt lấy ngôi vị, bắt giam cha và giết các anh em trai. Nhưng đồng thời, ông lại được ngưỡng mộ vì lối sống giản dị, lòng sùng đạo, sức mạnh quân sự vô song, khả năng chính trị, hiệu quả trong quản trị và danh tiếng về sự công bằng”.
Sinh năm 1618, là con trai của Shah Jahan (người nổi tiếng xây dựng đền Taj Mahal) và Mumtaz Mahal (người được xây đền Taj để tưởng niệm), Aurangzeb từ nhỏ đã thể hiện sự mộ đạo và khí chất lãnh đạo.
Ông giữ nhiều chức vụ từ năm 18 tuổi và nổi bật là một chỉ huy tài ba. Khi cha ông lâm bệnh năm 1657, Aurangzeb đã lao vào cuộc tranh giành ngôi báu với ba người anh em của ông, trong đó có Dara Shikoh – người anh cả được ca ngợi vì tinh thần hòa hợp Hindu giáo - Hồi giáo.
Aurangzeb đã giam cầm người cha ốm yếu của mình vào năm 1658 và đánh bại anh trai Dara Shikoh vào năm sau đó, trước khi xích người anh này vào một con voi và diễu phố hạ nhục trên đường phố Delhi. Dara Shikoh sau đó bị sát hại.
Một bước ngoặt bất ngờ
Dưới sự cai trị của Aurangzeb, đế chế Mughal đạt lãnh thổ lớn nhất trong lịch sử. Trong nửa đầu triều đại, ông trị vì với “bàn tay sắt” nhưng vẫn có mức độ khoan dung nhất định với đạo Hindu.
Theo Giáo sư Nadeem Rezavi của Đại học Aligarh, cho đến năm 1679, không có báo cáo nào về việc đền thờ bị phá hay thu thuế “jizya” đối với người không theo Hồi giáo. Aurangzeb lúc đó hành xử “giống như tổ tiên của mình” và một số người theo đạo Hindu thậm chí còn giữ chức vụ cao trong triều đại của ông.
Tuy nhiên, từ năm 1680, Aurangzeb chuyển sang con đường cực đoan tôn giáo. Ông giáng chức các quan lại Hindu giáo, phát động cuộc chiến tàn khốc ở Deccan, đàn áp vương quốc Hindu Maratha – nơi được các chính trị gia cánh hữu ngày nay sùng kính, trong đó có Thủ tướng Narendra Modi.
Aurangzeb cũng đàn áp người Sikh và xử tử vị giáo chủ thứ 9 của họ – Guru Tegh Bahadur khiến ông trở thành nhân vật bị căm ghét sâu sắc trong cộng đồng Sikh.
Bộ phim “Chhaava” mới đây đã khắc họa Hoàng đế Aurangzeb Alamgir như một kẻ man rợ Hồi giáo đã giết Sambhaji – con trai của vua Maratha vĩ đại Shivaji càng thổi bùng làn sóng giận dữ.
“Chhaava đã thổi bùng cơn phẫn nộ của người dân với Aurangzeb”, theo Devendra Fadnavis, Thủ hiến bang Maharashtra.
Người Hồi giáo tố cáo rằng một nhóm thuộc tổ chức cực đoan Hindu Vishwa Hindu Parishad (VHP) đã đốt một tấm vải có ghi kinh Koran. Tuy nhiên, một thành viên của VHP phủ nhận và tuyên bố vẫn muốn lăng mộ Aurangzeb bị dỡ bỏ.
“Không nên ca tụng hay phê phán”
Việc Thủ tướng Modi nhắc đến Hoàng đế Aurangzeb không gây ngạc nhiên. Ông Modi là thành viên lâu năm của tổ chức Rashtriya Swayamsevak Sangh – một tổ chức bán quân sự cánh hữu muốn thiết lập sự thống trị của người Hindu ở Ấn Độ. Họ cho rằng người Hindu từng bị áp bức bởi cả Mughals và thực dân Anh.
Nhiều người muốn xóa bỏ mọi dấu tích của thời kỳ đó.
Quận nơi chôn cất Aurangzeb – từng được gọi là Aurangabad – đã được đổi tên thành tên con trai Shivaji vào năm 2023. Những thành tựu của các Hoàng đế Mughal như Akbar và Shah Jahan cũng bị loại khỏi sách giáo khoa, theo Rezavi.
“Họ đang viết lại lịch sử và thay thế nó bằng huyền thoại tự bịa”, ông nói. “Aurangzeb đang bị lợi dụng để bôi nhọ một cộng đồng”.
Đảng BJP của Thủ tướng Ấn Độ Modi phủ nhận sử dụng tên tuổi Hoàng đế Mughal để phỉ báng người Hồi giáo. Nhưng việc lặp lại tên ông đang gây lo sợ trong cộng đồng thiểu số tôn giáo.
Dù các sử gia đồng ý rằng Hoàng đế Aurangzeb Alamgir là một nhân vật đen tối, Rezavi nhấn mạnh cần phải đặt ông trong bối cảnh lịch sử thời đó, khi Ấn Độ chưa có Hiến pháp, Nghị viện hay dân chủ.
Kaicker cũng đồng tình: “Những nhân vật lịch sử như vậy không nên bị ca ngợi hay bị phê phán. Họ cần được hiểu trong bối cảnh thời đại của họ, rất khác so với hiện tại”.
Tại Nagpur, lời kêu gọi phá bỏ lăng mộ vẫn chưa được đáp ứng. Một số thành viên cánh hữu thậm chí còn phản đối việc đập phá nơi tôn nghiêm này.
Asif Qureshi – một người Hồi giáo địa phương nói rằng thành phố quê hương ông chưa từng chứng kiến bạo lực như vậy. “Đây là vết nhơ trong lịch sử thành phố chúng tôi”, ông nói.
Theo CNN
Trung Quốc kêu gọi Ấn Độ sát cánh để đối phó đòn thuế của Mỹ
Giá gạo lao dốc không phanh, Thái Lan muốn ‘bắt tay’ với Việt Nam và Ấn Độ để đối phó
