Ngành giao thông sẵn sàng 'đi trước, mở đường' cùng đất nước bước vào kỷ nguyên mới 

Năm 2024 được coi là năm thành công của ngành giao thông vận tải với nhiều dự án, công trình giao thông trọng điểm bứt tốc, Bộ GTVT là một trong những Bộ đứng đầu cả nước trong công tác giải ngân, đảm bảo an toàn giao thông được giữ vững, sản lượng vận tải tăng trưởng 2 con số trên cả 5 phương thức... Đặc biệt, sau hơn 18 năm triển khai nghiên cứu bài bản, thận trọng, khoa học Bộ GTVT đã hoàn thành nghiên cứu, báo cáo và được Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương thông qua Nghị quyết về Đề án đầu tư Đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam  và được Quốc hội khóa XV thông qua chủ trương đầu tư tại Kỳ họp thứ 8 tháng 11 vừa qua. 

Nhân dịp đầu Xuân Ất Tỵ, Báo Điện tử Chính phủ đã có cuộc trao đổi với Bộ trưởng Bộ GTVT Trần Hồng Minh về những công việc Bộ đã, đang và sẽ thực hiện trong năm bản lề 2025 để ngành giao thông đồng tâm hiệp lực cùng các ngành, lĩnh vực khác phấn đấu tăng trưởng bứt phá trong năm 2025, chuẩn bị cho giai đoạn tăng trưởng cao 2026-2030 và hiện thực hóa tầm nhìn của Tổng Bí thư về kỷ nguyên phát triển mới của dân tộc. 

(TyGiaMoi.com) - Đột phá trong xây dựng hạ tầng, hoàn thiện thể chế lĩnh vực giao thông 

Bộ trưởng đánh giá những thành tựu đã đạt được trong năm 2024 đối với ngành giao thông - vận tải là gì?  

Bộ trưởng Bộ GTVT Trần Hồng Minh: Năm 2024 là năm bản lề có vai trò quan trọng trong việc hoàn thành thắng lợi các Nghị quyết của Đảng, Quốc hội, Chính phủ về kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm giai đoạn 2021 - 2025; trong bối cảnh đất nước ta còn nhiều khó khăn, thách thức, ngành Giao thông vận tải đã duy trì nỗ lực, quyết tâm cao nhất, không ngừng đổi mới, sáng tạo, linh hoạt, đoàn kết thống nhất, tự tin, bản lĩnh để hoàn thành các nhiệm vụ, mục tiêu, tạo sự chuyển biến toàn diện, rõ nét trên tất cả các lĩnh vực quản lý để từng bước khẳng định tiềm lực, vị thế của đất nước, trong đó nổi bật là: 

Thứ nhất, về thể chế, Bộ GTVT đã tập trung rà soát, hoàn thiện, nâng cao chất lượng xây dựng thể chế, cơ chế chính sách và đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, tháo gỡ đáng kể khó khăn, vướng mắc cho người dân, doanh nghiệp và địa phương. Đặc biệt, trong năm 2024 Bộ GTVT đã xây dựng, trình Quốc hội ban hành Luật Đường bộ với nhiều cơ chế, chính sách mới, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, cắt giảm thủ tục hành chính, phát huy nguồn lực công và năng lực quản lý của địa phương. 

Thứ hai, về đột phá hạ tầng, tiếp tục xác định công tác đầu tư, xây dựng, hoàn thiện hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông là một trong những nhiệm vụ chính trị trọng tâm, quan trọng nhất của ngành giai đoạn 2021-2025. 

Bộ GTVT đã khởi công 10 dự án, khánh thành đưa vào khai thác 8 dự án; nhiều vướng mắc, khó khăn phức tạp liên quan đến giải phóng mặt bằng, nguồn vật liệu phục vụ các dự án đã được tập trung tháo gỡ. Đến nay, ngành giao thông đã đưa vào khai thác 2.021 km đường bộ cao tốc, kết nối thuận lợi, hiện đại đến các trung tâm kinh tế đất nước; tiến độ các dự án trọng điểm được đảm bảo. 

Song song với đó, việc chuẩn bị các đề án quan trọng đạt được kết quả rất tích cực. 

Năm 2024, sau hơn 18 năm triển khai nghiên cứu bài bản, thận trọng, khoa học trên cơ sở nghiên cứu kỹ lưỡng kinh nghiệm của các quốc gia phát triển trên thế giới, tiếp thu có chọn lọc để phù hợp với điều kiện thực tiễn của nước ta, Bộ GTVT đã hoàn thành nghiên cứu, báo cáo và được Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương thông qua Nghị quyết về Đề án đầu tư Đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam và được Quốc hội khóa XV thông qua chủ trương đầu tư tại Kỳ họp thứ 8 tháng 11 vừa qua. 

Đồng thời, Bộ đã phối hợp chặt chẽ với TPHCM, Hà Nội hoàn thiện và trình Bộ Chính trị thông qua Đề án hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị của 2 thành phố. Đây là các đề án rất quan trọng, mang tính chiến lược dài hạn, tác động sâu, rộng tới nền kinh tế - xã hội nước ta và có quy mô rất lớn, yêu cầu phức tạp, lần đầu tiên được triển khai thực hiện ở Việt Nam, được Quốc hội, Chính phủ và xã hội đánh giá rất cao. 

Công tác giải ngân vốn đầu tư công tiếp tục đáp ứng yêu cầu, mục tiêu đề ra. Trong năm 2024, Bộ GTVT đã thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp quyết liệt, linh hoạt, hiệu quả để điều hành giải ngân kế hoạch vốn. Vượt qua nhiều khó khăn, thách thức, kết quả giải ngân của Bộ đến hết niên độ kế hoạch dự kiến đạt trên 95%. 

Thứ ba, về hoạt động vận tải, tiếp tục giữ được đà tăng trưởng ổn định 2 con số gắn với việc cắt giảm mạnh mẽ thủ tục hành chính, phí lệ phí, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin. Năm 2024, sản lượng vận chuyển hàng hóa ước đạt 2.450 triệu tấn, tăng 14,5%; vận chuyển hành khách ước đạt 4,7 tỷ lượt khách, tăng 11,2% so với năm 2023, góp phần vào chỉ tiêu tăng trưởng chung của đất nước năm 2024. 

Bên cạnh những thành tựu đã đạt được, Bộ trưởng nhìn nhận thế nào về các khó khăn, tồn tại hiện có của ngành giao thông trong lĩnh vực xây dựng công trình? 

Bộ trưởng Bộ GTVT Trần Hồng Minh: Mặc dù đạt được nhiều kết quả khích lệ và đáng tự hào, nhưng ngành giao thông chúng tôi cũng thẳng thắn nhìn nhận còn một số tồn tại, hạn chế chưa đạt được như kỳ vọng như: 

Một số hạng mục của dự án thành phần 4 Cảng hàng không Quốc tế Long Thành còn chậm; nguồn cung cấp vật liệu cát khu vực đồng bằng sông Cửu Long tuy được giải quyết nhưng chưa triệt để, công suất khai thác vẫn chưa đáp ứng được tiến độ yêu cầu. 

Công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, di dời công trình hạ tầng kỹ thuật mặc dù đã được Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ quan tâm chỉ đạo sát sao nhưng vẫn là khâu tiềm ẩn nhiều rủi ro, gây ảnh hưởng tới tiến độ thực hiện và giải ngân của các dự án. 

Mặc dù nhiều công trình dự án đường bộ cao tốc sớm hoàn thành, đưa vào khai thác, tuy nhiên các trạm dừng nghỉ, hệ thống giám sát điều hành giao thông chưa được đầu tư đồng bộ. Cuối cùng, việc thu hút nguồn vốn xã hội trong đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng giao thông còn hạn chế, chưa đáp ứng được kỳ vọng. 

Tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong giải ngân vốn đầu tư công 

Với số vốn đầu tư năm 2025 dự kiến đạt gần 90.000 tỷ đồng, đây là nguồn vốn cao kỷ lục từ trước tới nay. Bộ GTVT sẽ thực hiện những giải pháp gì để bảo đảm hoàn thành nhiệm vụ giải ngân như những năm vừa qua? 

Bộ trưởng Trần Hồng Minh: Năm 2025, Bộ GTVT được Thủ tướng Chính phủ quan tâm, tin tưởng giao kế hoạch vốn lên tới hơn 81.000; đây là nhiệm vụ vô cùng thách thức, đồng thời cũng cũng là cơ hội để Bộ GTVT sớm hoàn thành các dự án kết cấu hạ tầng giao thông quan trọng, tạo động lực phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. 

Kế thừa, phát huy các kết quả đạt được trong công tác giải ngân nguồn vốn đầu tư công trong những năm qua; Bộ GTVT sẽ tiếp tục thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp để thực hiện thành công mục tiêu giải ngân năm 2025, cụ thể như: 

Thứ nhất, tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong giải ngân vốn đầu tư công, đề cao vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu, gắn trách nhiệm người đứng đầu đơn vị với kết quả giải ngân, coi đây là tiêu chí quan trọng để đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ cuối năm của người đứng đầu và của đơn vị. 

Thứ hai, yêu cầu các chủ đầu tư và nhà thầu tập trung mọi nguồn lực, tranh thủ thời tiết thuận lợi để triển khai thi công; phối hợp chặt chẽ với các cấp, ngành, địa phương và các cơ quan, đơn vị liên quan trong công tác giải phóng mặt bằng, tái định cư, di dời hạ tầng kỹ thuật, khai thác mỏ vật liệu. 

Thứ ba, chỉ đạo các Chủ đầu tư/Ban QLDA thường xuyên rà soát kế hoạch giải ngân chi tiết cho từng dự án; theo dõi, giám sát tiến độ giải ngân hàng tháng, kịp thời điều hòa, điều chỉnh vốn từ các dự án giải ngân chậm sang các dự án có khả năng giải ngân nhanh hơn. 

Thứ tư, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin phục vụ công tác điều hành kế hoạch nhằm tạo sự thuận lợi, thống nhất số liệu, linh hoạt cho công tác theo dõi, chỉ đạo. 

Các mốc thời gian quan trọng thực hiện đường sắt tốc độ cao 

Với Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam được Quốc hội thông qua, Bộ trưởng định hướng sẽ thực hiện những nhóm công việc nào để đảm bảo mục tiêu khởi công tuyến đường sắt tốc độ cao vào năm 2027? 

Bộ trưởng Trần Hồng Minh: Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam là dự án có quy mô, nhu cầu nguồn lực về vốn và tài nguyên rất lớn; phạm vi trải dài khoảng 1.541 km, đi qua 20 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương (từ Thủ đô Hà Nội đến TPHCM), áp dụng công nghệ, kỹ thuật hiện đại, tích hợp nhiều chuyên ngành. Đây cũng là dự án đường sắt tốc độ cao đầu tiên triển khai tại Việt Nam trong điều kiện, bối cảnh nguồn nhân lực, trình độ phát triển công nghiệp đường sắt trong nước chưa cao, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật hiện hành liên quan để triển khai thực hiện Dự án còn chưa đầy đủ, các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt được Quốc hội cho phép thực hiện Dự án liên quan đến lĩnh vực quản lý của nhiều bộ, ngành, địa phương, có ảnh hưởng lớn đến tiến độ và các yêu cầu để triển khai thực hiện Dự án. Đây là khó khăn, thách thức rất lớn đối với Bộ GTVT nói riêng và ngành GTVT nói chung, cần sự vào cuộc quyết liệt với quyết tâm cao của cả hệ thống chính trị. 

Thực hiện nhiệm vụ được giao, Bộ GTVT đang xây dựng để trình Chính phủ ban hành Nghị quyết chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương tổ chức triển khai thực hiện các nhiệm vụ, gắn với các mốc thời gian hoàn thành cụ thể để phấn đấu khởi công Dự án vào cuối năm 2027, trong đó tập trung thực hiện 2 nhóm nhiệm vụ trọng tâm: 

Đầu tiên là nhóm nhiệm vụ về xây dựng, ban hành các văn bản quy phạm pháp luật để quy định chi tiết nội dung, trình tự, thủ tục, thẩm quyền để triển khai một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt được Quốc hội cho phép áp dụng cho Dự án. Trong 19 cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt được Quốc hội cho phép áp dụng để triển khai Dự án (tại Điều 3 Nghị quyết số 172/2024/QH15), một số chính sách quan trọng cần được nghiên cứu, ban hành văn bản quy phạm pháp luật quy định chi tiết và hướng dẫn để có đủ cơ sở, hành lang pháp lý triển khai thực hiện. Bộ GTVT xác định đây là nhiệm vụ trọng tâm, trước mắt và cần được các bộ, ngành, địa phương tập trung chỉ đạo và tổ chức thực hiện ngay. 

Nhóm công việc thứ hai là triển khai tổ chức thực hiện các công việc của Dự án để trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt dự án đầu tư; tổ chức lựa chọn nhà thầu; thực hiện công tác giải phóng mặt bằng, di dời công trình hạ tầng kỹ thuật và chuẩn bị nguồn vật liệu để đủ điều kiện khởi công Dự án vào cuối năm 2027. 

Để hoàn thành các nhiệm vụ chính trị quan trọng nêu trên cần được sự quan tâm, chỉ đạo quyết liệt, sát sao của Đảng, của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và sự ủng hộ, hỗ trợ của toàn thể nhân dân vùng Dự án. Tập thể cán bộ, công chức và người lãnh đạo toàn ngành giao thông sẽ tiếp tục nỗ lực, cố gắng hết sức mình, chủ động phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, địa phương trong quá trình triển khai, đáp ứng tiến độ yêu cầu. 

Nỗ lực hoàn thành mục tiêu đưa 3.000km cao tốc vào khai thác 

Ngành GTVT sẽ xác định những nhiệm vụ trọng tâm nào trong năm 2025? Bộ GTVT đã đặt ra mục tiêu và có định hướng, giải pháp gì để tiếp tục tạo đột phá ở tất cả các lĩnh vực? 

Bộ trưởng Trần Hồng Minh: Năm 2025 là năm có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, toàn ngành GTVT đang đứng trước thời khắc lịch sử mới của đất nước, khi toàn Đảng, toàn ngành GTVT, dưới sự lãnh đạo của Đảng, Chính phủ đồng tâm hiệp lực phấn đấu tăng trưởng bứt phá trong năm 2025, chuẩn bị cho giai đoạn tăng trưởng cao 2026-2030 và hiện thực hóa tầm nhìn của Tổng Bí thư về kỷ nguyên phát triển mới của dân tộc. Trong bối cảnh đó, ngành GTVT xác định cần tập trung giải quyết một số nhiệm vụ trọng tâm sau đây: 

Thứ nhất, tiếp tục rà soát sửa đổi, bổ sung quy định pháp luật để đẩy mạnh phân cấp, phân quyền cho các cấp, địa phương trực tiếp thực hiện. Xây dựng cơ chế, chính sách thu hút nguồn lực đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng giao thông. 

Thứ hai, tiếp tục quyết liệt giải ngân vốn đầu tư công được bố trí. Đẩy mạnh phát triển kết cấu hạ tầng, trong đó: đẩy nhanh tiến độ chuẩn bị đầu tư và sớm khởi công các dự án trọng điểm, có tính liên vùng như đường tuyến đường sắt sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, tuyến đường bộ cao tốc Thành phố Hồ Chí Minh - Trung Lương - Mỹ Thuận, Thành phố Hồ Chí Minh - Long Thành...; đẩy nhanh tiến độ thi công, bảo đảm nối thông tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông, hoàn thành mục tiêu đến năm 2025 đưa vào khai thác 3000 km đường bộ cao tốc, cơ bản hoàn thành dự án cảng hàng không quốc tế Long Thành... 

Thứ ba, tăng cường quản lý hoạt động vận tải, đảm bảo an toàn giao thông. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, cải cách hành chính, xây dựng chính phủ điện tử, chuyển đổi số. 

Thứ tư, khơi thông mọi nguồn lực, lấy nguồn lực nhà nước để dẫn dắt, kích hoạt nguồn lực xã hội. Phát huy hiệu quả vai trò là cơ quan thường trực, cơ quan thành viên của các Ban chỉ đạo, Tổ công tác của Thủ tướng Chính phủ để tháo gỡ vướng mắc cho các dự án, doanh nghiệp, khơi thông nguồn lực xã hội, đóng góp ngay cho tăng trưởng… 

Thứ năm, đồng hành cùng doanh nghiệp, xác định khó khăn, vướng mắc của doanh nghiệp cũng là khó khăn, vướng mắc của ngành để tháo gỡ. Tạo môi trường đầu tư kinh doanh thuận lợi để thu hút đầu tư, phát triển sản xuất kinh doanh. 

Thứ sáu, đẩy mạnh sắp xếp tổ chức bộ máy theo hướng "Tinh - Gọn - Mạnh - Hiệu năng - Hiệu lực - Hiệu quả" gắn với phân cấp, phân quyền, phát huy tính chủ động, tự lực tự cường của các cấp. 

Hợp nhất hai Bộ GTVT - Xây dựng, giảm 18 đầu mối 

Một trong những vấn đề lớn dư luận đặc biệt quan tâm trong thời gian qua là việc sắp xếp, tinh gọn các bộ, ngành theo Nghị quyết số 18-NQ/TW. Theo đó, Bộ GTVT và Bộ Xây dựng sẽ hợp nhất. Vậy, quá trình sắp xếp, tinh gọn giữa hai Bộ đến nay đã được thực hiện đến đâu, đảm bảo "hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả" theo chỉ đạo của Tổng Bí thư, thưa Bộ trưởng? 

Bộ trưởng GTVT Trần Hồng Minh: Thiết kế mô hình quản lý đa ngành, đa lĩnh vực là xu thế tất yếu của các nước trong bối cảnh cải cách hành chính toàn cầu. Một số nước trên thế giới thiết kế một Bộ quản lý tất cả lĩnh vực giao thông vận tải, xây dựng, nhà ở và công sở, kiến trúc, quy hoạch xây dựng đô thị, quy hoạch xây dựng nông thôn, hạ tầng kỹ thuật đô thị, chẳng hạn như Nhật Bản (Bộ Cơ sở hạ tầng và Vận tải), Đức (Bộ Giao thông, Xây dựng và Phát triển đô thị), Pháp (Bộ Nhà ở, bình đẳng vùng lãnh thổ và chính sách nông thôn), ... 

Đối với Bộ Giao thông vận tải và Bộ Xây dựng là hai Bộ kỹ thuật chuyên ngành, đều có chức năng, nhiệm vụ là kiến tạo cơ sở vật chất kỹ thuật cho nền kinh tế quốc dân, là đối tượng phù hợp để có thể sắp xếp thành 1 đầu mối, nhằm tinh gọn tổ chức bộ máy của Chính phủ, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động quản lý nhà nước. 

Thực hiện chủ trương của Trung ương, chỉ đạo, định hướng của Ban Chỉ đạo Trung ương, Ban Chỉ đạo của Chính phủ, Bộ GTVT và Bộ Xây dựng đã khẩn trương, nghiêm túc triển khai; đã thành lập Ban Chỉ đạo chung của 2 Bộ và phối hợp chặt chẽ với nhau để xây dựng, hoàn thiện Đề án hợp nhất 2 Bộ với quyết tâm chính trị cao nhất, triển khai các công việc theo tinh thần "vừa chạy vừa xếp hàng", cấp trên không chờ cấp dưới. 

Do đó, quá trình thảo luận, Bộ GTVT và Bộ Xây dựng đã có sự đồng thuận, thống nhất cao về phương án sắp xếp tổ chức bộ máy. Theo đó giảm cơ bản số lượng Cục, Vụ, bảo đảm tuân thủ nguyên tắc một cơ quan thực hiện nhiều việc, một việc chỉ giao một cơ quan chủ trì và chịu trách nhiệm chính; đồng thời 2 Bộ đã chỉ đạo các đơn vị thuộc và trực thuộc tập trung rà soát, kiện toàn, tinh gọn đầu mối bên trong đơn vị gắn với tinh giản biên chế, cơ cấu lại và nâng cao chất lượng đội ngũ công chức, viên chức. 

Đến nay, Bộ GTVT và Bộ Xây dựng đã phối hợp tổng hợp, tiếp thu, giải trình ý kiến thẩm định của Bộ Tư pháp, Bộ Nội vụ và hoàn thiện Đề án hợp nhất, dự thảo Nghị định quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Xây dựng và Giao thông, báo cáo Ban Chỉ đạo của Chính phủ theo đúng tiến độ. Theo Đề án sắp xếp, hợp nhất mà 2 Bộ đã trình Ban Chỉ đạo, cơ cấu tổ chức của Bộ Xây dựng và Giao thông giảm từ 42 đầu mối xuống còn 24 đầu mối (giảm 18 đầu mối, tương đương 42,8%). 

Khi hợp nhất 2 Bộ, việc quản lý nhà nước về giao thông vận tải và xây dựng sẽ được thuận lợi hơn, đặc biệt là đối với những lĩnh vực quản lý nhà nước có tính chất liên thông, liên ngành, quy trình xử lý công việc tương đồng, gần nhau. 

Bên cạnh đó, với mô hình bộ quản lý đa ngành, đa lĩnh vực, cơ cấu tổ chức của Chính phủ trở nên gọn nhẹ hơn bởi các đầu mối quản lý được tinh giảm, bảo đảm "hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả" theo chỉ đạo của Tổng Bí thư. Sau khi hợp nhất, Bộ Xây dựng và Giao thông thay vì chỉ phụ trách một ngành, một lĩnh vực sẽ đảm nhiệm, bao quát đồng thời nhiều ngành, nhiều lĩnh vực (gồm cả giao thông, xây dựng), từ đó sẽ hạn chế được tình trạng chồng chéo về chức năng, nhiệm vụ hoặc phối hợp kém hiệu quả giữa các bộ, giúp Chính phủ vận hành thông suốt và Thủ tướng Chính phủ điều hành hoạt động của Chính phủ nói riêng, hệ thống hành chính nhà nước nói chung một cách thống nhất, thuận lợi hơn. 

Xin cảm ơn Bộ trưởng! 

>> Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam hơn 67 tỷ USD có chuyển động mới